Αστακός

Το αλιευόμενο προϊόν στην περιοχή της Θύμαινας και των Φούρνων είναι κυρίως ο Ευρωπαϊκός Αστακός (Homarus gammarus) και, συχνότερα, η Ακανθοκαραβίδα ή Λαγγούστα (Palinurus elephas), η οποία ανήκει στην οικογένεια των οστρακοδέρμων και συχνά αναφέρεται στην Ελλάδα ως "αστακός" λόγω της υψηλής εμπορικής της αξίας και της παρόμοιας γαστρονομικής χρήσης. Οι αστακοί της περιοχής φημίζονται για την ποιότητα του κρέατός τους, το οποίο αποδίδεται στα καθαρά, βραχώδη νερά και τη διατροφή τους.

Η Θύμαινα είναι ένα μικρό νησί που ανήκει στο σύμπλεγμα των Φούρνων Κορσεών, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στην Ικαρία και τη Σάμο. Η γεωγραφική θέση της περιοχής είναι καθοριστική για την αλιευτική της παραγωγή. Τα νερά είναι βαθιά, καθαρά, με έντονα βραχώδη, υποθαλάσσια ανάγλυφα και πλούσια σε θαλάσσια βλάστηση, δημιουργώντας ιδανικά ενδιαιτήματα για τους αστακούς και τις λαγγούστες, οι οποίοι προτιμούν τα καταφύγια των βράχων και τις σπηλιές. Η περιοχή φημίζεται για την ισορροπημένη κατάσταση των αλιευτικών αποθεμάτων, γεγονός που αποδίδεται σε έναν συνδυασμό παραδοσιακών πρακτικών και της φυσικής της απομόνωσης.

Η αλιεία του αστακού στη Θύμαινα και τους Φούρνους γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από μικρά αλιευτικά σκάφη και με τη χρήση παραδοσιακών, επιλεκτικών μεθόδων, γεγονός που ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον και εξασφαλίζει την αλίευση ποιοτικών ατόμων.

1. Μέθοδος Αλίευσης: Η βασική μέθοδος είναι η χρήση αστακοπαγίδων ή/και στατικών διχτυών αστακού (τράτες). Οι αστακοπαγίδες τοποθετούνται σε βραχώδεις βυθούς, σε βάθη που κυμαίνονται, επιτρέποντας την επιλεκτική αλίευση των ζώων. Αυτές οι πρακτικές είναι σε μεγάλο βαθμό παραδοσιακές και μεταφέρονται από τους ντόπιους ψαράδες.
2. Περίοδος Αλίευσης: Η αλιεία αστακού διέπεται από αυστηρές ρυθμίσεις (κρατικές και ευρωπαϊκές) για την προστασία των αποθεμάτων. Συγκεκριμένα, απαγορεύεται η αλίευση κατά την αναπαραγωγική περίοδο (από 1η Σεπτεμβρίου έως 31 Δεκεμβρίου) και καθορίζεται ελάχιστο μέγεθος αλίευσης.
3. Επεξεργασία/Τυποποίηση: Ο αστακός της Θύμαινας πωλείται συνήθως ζωντανός ή ολόκληρος, φρέσκος στα τοπικά εστιατόρια ή διακινείται άμεσα στις αγορές της Ικαρίας, της Σάμου και της Αθήνας. Η τοπική επεξεργασία περιορίζεται στη σωστή συντήρηση εν ζωή (σε ειδικές δεξαμενές με θαλασσινό νερό) μέχρι τη διάθεσή του, προκειμένου να διατηρηθεί η άριστη ποιότητά του.

Η αλιεία του αστακού έχει κομβικό οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο στη Θύμαινα και το σύμπλεγμα των Φούρνων. Η αλιευτική δραστηριότητα είναι η κυρίαρχη πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους. Ο αστακός, ως προϊόν υψηλής εμπορικής αξίας, εξασφαλίζει σημαντικό έσοδο στους ντόπιους ψαράδες, συμβάλλοντας στην οικονομική βιωσιμότητα του μικρού νησιού και στην αποτροπή της πληθυσμιακής μείωσης. Παράλληλα, η φήμη του αστακού προσελκύει ποιοτικό τουρισμό που ενδιαφέρεται για τη γαστρονομία και τα αυθεντικά θαλασσινά.

Η Θύμαινα και οι Φούρνοι έχουν μια βαθιά ριζωμένη ναυτική και αλιευτική ιστορία. Ιστορικά, οι κάτοικοι του συμπλέγματος ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με τη θάλασσα. Η αλιεία του αστακού, αν και πολυτελές έδεσμα σήμερα, ήταν μέρος της παραδοσιακής διατροφής των ψαράδων. Η γνώση των αστακοτόπων (περιοχές όπου συχνάζουν οι αστακοί), οι τεχνικές τοποθέτησης των παγίδων και η τήρηση των περιόδων αναπαραγωγής αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των ναυτικών του νησιού, μεταδιδόμενες εμπειρικά από γενιά σε γενιά.

Στη Θύμαινα και τους Φούρνους, τα έθιμα περιστρέφονται γύρω από τη θάλασσα και τον κύκλο της αλιείας. Το ψάρεμα του αστακού, αν και σκληρή δουλειά, συνοδεύεται από δοξασίες για καλή ψαριά και σεβασμό στη θάλασσα. Παραδοσιακά, οι πρώτες καλές ψαριές αστακών γιορτάζονταν με ένα κοινό τραπέζι στην παραλία ή στο λιμάνι, όπου το ψάρι και τα οστρακοειδή μαγειρεύονταν με απλό, παραδοσιακό τρόπο.