Σιτάρι αποφλοιωμένο Λήμνου

Το Σιτάρι αποφλοιωμένο Λήμνου δεν είναι απλώς αποφλοιωμένος σπόρος, αλλά προέρχεται αποκλειστικά από την τοπική ποικιλία σκληρού σίτου «Λήμνος» (Γ-5770). Αυτή η ποικιλία, με ρίζες που ανάγονται στην πρώτη εισαγωγή στη σποροπαραγωγή το 1932 (προερχόμενη από τον τύπο Ασπρόσταχυς), ξεχωρίζει για τα εξαιρετικά ποιοτικά της γνωρίσματα. Ο καρπός είναι χαρακτηριστικά λευκός και μεγάλου μεγέθους, με υψηλά επίπεδα υαλώδους (80%−85%) που υποδηλώνουν άριστη ποιότητα σκληρού σίτου, καθώς και υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες (13,7%−14,5%) και γλουτένη (28%). Τα χαρακτηριστικά αυτά, σε συνδυασμό με την προσαρμογή της ποικιλίας στα τοπικά εδάφη, προσδίδουν στον αποφλοιωμένο καρπό ιδιαίτερη μεστή γεύση και υφή, καθιστώντας τον ανώτερο από τις κοινές εμπορικές ποικιλίες.

Καθεστώς ΠΟΠ/ΠΓΕ

Η αξία του προϊόντος προκύπτει από την αυστηρή ιχνηλασιμότητα και την πιστοποίηση της τοπικής του προέλευσης και της μονοποικιλιακής καλλιέργειας.

Η καλλιέργεια του σκληρού σίτου «Λήμνος» για την παραγωγή του αποφλοιωμένου σιταριού περιορίζεται στη νήσο Λήμνο, έναν από τους ιστορικούς «σιτοβολώνες» του Αιγαίου. Η γεωγραφική περιοχή χαρακτηρίζεται από εύφορα εδάφη, συχνά αργιλώδη ή αμμοαργιλώδη, τα οποία είναι κατάλληλα για την καλλιέργεια σκληρού σίτου. Η ποικιλία «Λήμνος» έχει αποδείξει την άριστη προσαρμοστικότητά της στα ξηροθερμικά κλίματα του νησιού, ιδιαίτερα σε περιοχές με μέτριας γονιμότητας εδάφη που συγκρατούν ικανοποιητικά την υγρασία. Η Λήμνος, ως νησί, προσφέρει ένα μοναδικό μικροκλίμα και ηφαιστειογενή εδάφη (αν και η ποικιλία «Λήμνος» προσαρμόζεται καλά και σε μη ηφαιστειογενή εδάφη του νησιού), στοιχεία που καθορίζουν τη σύνθεση και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του καρπού, όπως η σκληρότητα και η πρωτεϊνική του αξία.

Η παραγωγή του αποφλοιωμένου σιταριού βασίζεται στις ορθολογικές καλλιεργητικές πρακτικές της τοπικής ποικιλίας «Λήμνος» και στην ειδική διαδικασία επεξεργασίας μετά τη συγκομιδή.

Μέθοδος Καλλιέργειας

Η σπορά γίνεται παραδοσιακά το φθινόπωρο, εκμεταλλευόμενη τις βροχές, καθώς πρόκειται κυρίως για ξηρική καλλιέργεια. Οι παραγωγοί δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην αμειψισπορά, επιλέγοντας χωράφια που την προηγούμενη περίοδο είχαν καλλιεργηθεί με ψυχανθή (όπως όσπρια της Λήμνου). Αυτή η μέθοδος ενισχύει τη φυσική θρέψη του εδάφους με άζωτο, συμβάλλοντας στη βέλτιστη ανάπτυξη του σίτου χωρίς υπερβολική χρήση χημικών λιπασμάτων, κάτι που τελικά επηρεάζει θετικά την ποιότητα των πρωτεϊνών του καρπού. Η συγκομιδή πραγματοποιείται το καλοκαίρι (συνήθως Ιούνιο-Ιούλιο).

Επεξεργασία και Τυποποίηση

Μετά τον θερισμό, ο καρπός καθαρίζεται και ακολουθεί το στάδιο της αποφλοίωσης. Η αποφλοίωση είναι η διαδικασία κατά την οποία αφαιρείται το εξωτερικό, σκληρό περίβλημα του σπόρου, ώστε να παραμείνει μόνο το ενδόσπερμα και το φύτρο. Για την παραγωγή του αποφλοιωμένου σιταριού Λήμνου, επιλέγονται οι κατάλληλοι σπόροι με υψηλά υαλώδη (υψηλή ποιότητα σκληρού σίτου). Το τελικό προϊόν συσκευάζεται σε πιστοποιημένους περιέκτες, συχνά σε μικρές συσκευασίες των 500 γραμμαρίων, με σκοπό τη διατήρηση των φυσικών συστατικών και της φρεσκάδας. Η διατηρησιμότητα του αποφλοιωμένου σιταριού, εφόσον φυλάσσεται σε ξηρό και δροσερό μέρος, ανέρχεται σε περίπου 24 μήνες από την ημερομηνία συγκομιδής.

Η παραγωγή του αποφλοιωμένου σιταριού από την τοπική ποικιλία «Λήμνος» συμβάλλει στην οικονομική διαφοροποίηση του πρωτογενούς τομέα του νησιού. Η αναβίωση και εμπορία της ποικιλίας «Λήμνος», η οποία είχε σχεδόν εξαφανιστεί, δημιούργησε ένα premium προϊόν που φέρει τη γεωργική ταυτότητα του νησιού. Αυτό ενισχύει την τοπική αγροτική οικονομία μέσω της συμβολαιακής γεωργίας, διασφαλίζοντας την ποιότητα και την προέλευση της πρώτης ύλης. Παράλληλα, η καλλιέργεια της παλιάς αυτής ποικιλίας συμβάλλει στη διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Λήμνου, προβάλλοντας το νησί ως κέντρο παραγωγής παραδοσιακών, ποιοτικών σιτηρών.

Η Λήμνος φέρει τον τίτλο του σιτοβολώνα του Αιγαίου από την αρχαιότητα, με τις αναφορές στον Αριστοτέλη να υπογραμμίζουν την ποιότητα των Λημνιακών σιτηρών. Το όνομα του νησιού φέρεται να προέρχεται, κατά μία εκδοχή, από τη λέξη «λήιον», που σημαίνει στάχυ. Η ποικιλία «Λήμνος» αποτελεί τη συνέχεια αυτής της μακραίωνης ιστορίας. Αν και η καλλιέργειά της είχε σχεδόν σταματήσει, λόγω στροφής σε πιο αποδοτικές ποικιλίες, η πρωτοβουλία αναβίωσης που ξεκίνησε τη δεκαετία του 2010 σηματοδότησε την επιστροφή στις ρίζες. Το αποφλοιωμένο σιτάρι, ως μορφή του καρπού, συνδέεται με παλαιές αγροτικές πρακτικές και συνήθειες διατροφής, όπου ο ολόκληρος ή ελαφρώς επεξεργασμένος καρπός αποτελούσε βασικό συστατικό της καθημερινής διατροφής.

Το σιτάρι, σε μορφή αποφλοιωμένου καρπού, κατέχει κεντρική θέση στα θρησκευτικά έθιμα και τις τελετές της Λήμνου και γενικότερα της Ελλάδας. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Κόλλυβα, τα οποία παρασκευάζονται με βρασμένο, αποφλοιωμένο σιτάρι (πιο συχνά χρησιμοποιείται ολόκληρος ο σπόρος, όχι μόνο το αποφλοιωμένο ενδόσπερμα) και αποτελούν σύμβολο της ανάστασης και της αιωνιότητας, προσφερόμενα στις τελετές μνήμης. Πέρα από τα θρησκευτικά, το σιτάρι (κόκκος) συμμετείχε σε γιορτές συγκομιδής και ευχαριστήριες τελετές για την ευφορία της γης. Η προετοιμασία του αποφλοιωμένου σιταριού, είτε για κόλλυβα είτε για φαγητό, γινόταν παραδοσιακά από τις γυναίκες, οι οποίες το έβραζαν αργά, μεταδίδοντας έτσι την τέχνη και τη γνώση της χρήσης του σιτηρού από γενιά σε γενιά.