Πριτσικέλια

Τα Πριτσικέλια, ως όνομα, είναι τοπικό συνώνυμο μιας ποικιλίας φασολιού (Phaseolus), μικρόσπερμου τύπου. Ανήκουν στις τοπικές, αβελτίωτες ποικιλίες/πληθυσμούς που έχουν προσαρμοστεί στις εδαφοκλιματικές συνθήκες του νησιού.

Η καλλιέργεια των Πριτσικελιών εντοπίζεται στη Λέσβο, ένα νησί που διαθέτει σημαντικό αγροτικό πλούτο και ποικιλία μικροκλιμάτων. Γενικά, τα όσπρια στη Λέσβο καλλιεργούνται σε διάφορα χωριά, με έμφαση σε περιοχές με εύφορες πεδιάδες, όπως τα φασόλια της Κάπης που αναφέρονται μαζί με τα Πριτσικέλια. Η γεωγραφική περιοχή της Λέσβου χαρακτηρίζεται από ποικίλο ανάγλυφο και εδαφοκλιματικές συνθήκες που ευνοούν την παραδοσιακή γεωργία.

Ως τοπική ποικιλία οσπρίου, η καλλιέργεια των Πριτσικελιών ακολουθεί παραδοσιακές και χαμηλών εισροών γεωργικές πρακτικές, οι οποίες θεωρούνται οι καταλληλότερες για την διατήρηση αυτών των ποικιλιών και την προσαρμογή τους στα συστήματα αειφορικότητας.

• Εδαφοκλιματικές Απαιτήσεις: Οι τοπικές ποικιλίες οσπρίων έχουν προσαρμοστεί στις συγκεκριμένες εδαφικές και κλιματικές συνθήκες της Λέσβου, οι οποίες περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση της ξηροθερμικής συνθήκης του Αιγαίου. Η καλλιέργεια είναι συνήθως ξηρική ή με ελάχιστες αρδεύσεις, εκμεταλλευόμενη τα χειμερινά και ανοιξιάτικα ύψη βροχής.
• Παραδοσιακές Πρακτικές: Η σπορά γίνεται την κατάλληλη εποχή, ενώ οι καλλιεργητικές φροντίδες (βοτάνισμα, σκάλισμα) γίνονται συχνά με παραδοσιακά εργαλεία.
• Συγκομιδή και Επεξεργασία: Η συγκομιδή των οσπρίων λαμβάνει χώρα όταν οι λοβοί έχουν ωριμάσει και ξηραθεί. Η διαδικασία αυτή, σε παραδοσιακό επίπεδο, περιλαμβάνει το ξερίζωμα των φυτών, την ξήρανση στον ήλιο και το αλώνισμα (με χτυπήματα ή με παραδοσιακό αλώνι) για τον διαχωρισμό των καρπών από τον λοβό. Η επεξεργασία μετά τη συγκομιδή περιλαμβάνει τον καθαρισμό και την αποθήκευση των σπόρων σε ξηρό μέρος για την προστασία από έντομα και υγρασία, συχνά με χρήση παραδοσιακών μεθόδων συντήρησης.

Η καλλιέργεια τοπικών ποικιλιών, όπως τα Πριτσικέλια, έχει πολλαπλό αντίκτυπο στη Λέσβο:

• Διατήρηση Βιοποικιλότητας: Η επιβίωση των Πριτσικελιών συμβάλλει στη διατήρηση του φυτογενετικού υλικού του νησιού και στην αγροβιοποικιλότητα, προσφέροντας υλικό προσαρμοσμένο στις τοπικές συνθήκες.
• Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή: Η καλλιέργειά τους ενισχύει τις τοπικές οικονομίες, ειδικά σε μικρές κοινότητες, μέσω της παραδοσιακής παραγωγής και της δυνατότητας για δημιουργία προϊόντων προστιθέμενης αξίας. Επίσης, ενδυναμώνει τη συνεργασία μεταξύ των τοπικών παραγωγών.
• Πολιτιστική Ταυτότητα: Τα Πριτσικέλια είναι μέρος της γαστρονομικής ταυτότητας της Λέσβου, διατηρώντας παραδοσιακές συνταγές και πρακτικές.

Η καλλιέργεια των οσπρίων στη Λέσβο έχει ιστορική συνέχεια, αποτελώντας βασικό στοιχείο της διατροφής για αιώνες. Οι τοπικές ποικιλίες, όπως τα Πριτσικέλια, έχουν επιλεγεί και διατηρηθεί από γενιά σε γενιά, αντικατοπτρίζοντας την αγροτική γνώση και την προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες. Η διατήρηση αυτών των σπόρων συνδέεται με τη Μικρασιατική Κληρονομιά του νησιού, καθώς η ανταλλαγή γεωργικών προϊόντων και τεχνογνωσίας με τη γειτονική Μικρά Ασία ήταν συνεχής, εμπλουτίζοντας την αγροτική παραγωγή και τη γαστρονομία.

Τα Πριτσικέλια, ως όσπρια, αποτελούν παραδοσιακό φαγητό νηστειών και σημαντικών θρησκευτικών περιόδων, όπου η κατανάλωση κρέατος αποφεύγεται. Η παρασκευή τους εντάσσεται στις παραδοσιακές πρακτικές της λεσβιακής κουζίνας, η οποία έχει έντονα τα στοιχεία της λιτής, μεσογειακής διατροφής.