Ούζο Σάμου

Το προϊόν αναγνωρίζεται επίσημα ως Ούζο με τη συμπληρωματική γεωγραφική ένδειξη «Σάμου» ή «Σαμιώτικο». Η γεωγραφική αυτή ένδειξη, σε συνδυασμό με την γενική αναγνώριση του Ούζου ως αποκλειστικό προϊόν της Ελλάδας, κατοχυρωμένο από την ΕΕ ως αποσταγμένος άνισος (Distilled Anis), διασφαλίζει την προέλευση και την τήρηση συγκεκριμένων προδιαγραφών.

Επίσημες Προδιαγραφές και Καθεστώς ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη):

• Καθεστώς: Το «Ούζο Σάμου» ή «Σαμιώτικο» έχει αναγνωριστεί ως Γεωγραφική Ένδειξη (Γ.Ε.) συμπληρωματική της επωνυμίας πώλησης «Ούζο».
• Περιοχή Παραγωγής: Η παραγωγή λαμβάνει χώρα εντός της νήσου Σάμου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.
• Βασικές Προδιαγραφές (Ούζο):
  • Παράγεται με ανάμειξη αλκοολών γεωργικής προέλευσης με αφεψήματα ή/και αποστάγματα αρωματικών σπόρων ή/και βοτάνων (κυρίως γλυκάνισου).
  • Σύμφωνα με τον κανονισμό, τουλάχιστον το 20% του αλκοόλ προέρχεται από την απόσταξη σε χάλκινους άμβυκες (καζάνια), αν και αρκετές σαμιώτικες ποτοποιίες παράγουν Ούζο 100% απόσταξης.
  • Ο τελικός αλκοολικός τίτλος κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 40% vol. και 45% vol., αν και υπάρχουν παραλλαγές.
  • Η χαρακτηριστική γεύση και το άρωμα οφείλονται κυρίως στην ανηθόλη, το αιθέριο έλαιο του γλυκάνισου.

Η γεωγραφική ένδειξη «Σάμος» προσδίδεται στο ούζο που παράγεται αποκλειστικά εντός της Νήσου  Σάμου, στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. Το νησί φημίζεται για το ήπιο μεσογειακό κλίμα και το πλούσιο σε χλωρίδα περιβάλλον. Η Σάμος είναι ιστορικά γνωστή για την αμπελοκαλλιέργεια, ιδιαίτερα για το Μοσχάτο Σάμου. Η πλούσια αγροτική παραγωγή του νησιού και η μακραίωνη παράδοση στην απόσταξη (όπως η παραγωγή σούμας, ενός τσίπουρου από στέμφυλα), δημιούργησαν το ιδανικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη του τοπικού ούζου. Η εγγύτητα στη θάλασσα και η χρήση του νερού (που αποτελεί βασικό συστατικό για την αραίωση του αποστάγματος), συμβάλει ιδιαίτερα απαλό και δροσερό γευστικό χαρακτήρα του σαμιώτικου ούζου.

Η παραγωγή του Ούζου Σάμου ακολουθεί τις παραδοσιακές και νομοθετικά κατοχυρωμένες μεθόδους του ελληνικού ούζου, ενσωματώνοντας τοπικές τεχνικές και συνταγές.

1. Πρώτες Ύλες: Η βάση του ποτού είναι η αιθυλική αλκοόλη γεωργικής προέλευσης (συνήθως 96°), η οποία πρέπει να είναι ουδέτερη και άριστης ποιότητας, ώστε να αναδειχθούν τα αρώματα των βοτάνων. Το βασικό αρωματικό συστατικό είναι ο γλυκάνισος (Pimpinella anisum), συχνά τοπικής ή ελληνικής προέλευσης. Κάθε ποτοποιία στη Σάμο διατηρεί τη δική της μυστική οικογενειακή συνταγή, η οποία περιλαμβάνει ένα συνδυασμό αρωματικών σπόρων και βοτάνων. Συνηθισμένα πρόσθετα αρωματικά περιλαμβάνουν τον μάραθο (Foeniculum vulgare), τον αστεροειδή άνισο, τη μαστίχα, την κανέλα, το κορίανδρο και άλλους τοπικούς καρπούς ή ρίζες.
2. Απόσταξη: Η απόσταξη γίνεται σε παραδοσιακούς χάλκινους άμβυκες (καζάνια), υπό αυστηρά ελεγχόμενη θερμοκρασία (συνήθως γύρω στους 80∘C). Στη Σάμο, ορισμένοι παραγωγοί διαφημίζουν Ούζο 100% απόσταξης, ενώ ο νόμος απαιτεί τουλάχιστον το 20% του τελικού αλκοόλ να προέρχεται από την απόσταξη. Κατά τη διαδικασία, τα αρωματικά συστατικά εκχυλίζονται και αποστάζονται μαζί με την αλκοόλη και το νερό, δημιουργώντας το αρωματικό απόσταγμα.
3. Αραίωση & Τελικό Προϊόν: Το απόσταγμα στη συνέχεια αραιώνεται με μαλακό, επεξεργασμένο νερό προκειμένου να φτάσει στον επιθυμητό αλκοολικό βαθμό (συνήθως 40%−42% vol.). Η ποιότητα του νερού κρίνεται καθοριστική για το τελικό οργανοληπτικό αποτέλεσμα. Το τελικό προϊόν φιλτράρεται και εμφιαλώνεται. Ορισμένες παραλλαγές μπορεί να περιέχουν μια μικρή ποσότητα ζάχαρης ή μελιού για να προσδώσουν γλυκύτητα.

Η παραγωγή του Ούζου Σάμου αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα της τοπικής οικονομίας και της βιοτεχνικής παράδοσης του νησιού, συμπληρώνοντας την κυρίαρχη δραστηριότητα της οινοποιίας, η οποία ιστορικά υπήρξε το βασικό στήριγμα της σαμιώτικης οικονομίας.

• Βιοτεχνία και Απασχόληση: Οι ποτοποιίες της Σάμου, όπως η ιστορική Ποτοποιία Γιοκαρίνη που ιδρύθηκε το 1910, η ποτοποιία Φραντζέσκου, η ποτοποιία Ζαρμπάνη και η ποτοποιία Βίκτωρ,  διατηρούν την οικογενειακή τεχνογνωσία και προσφέρουν θέσεις εργασίας. Η βιοτεχνική παραγωγή στηρίζει την τοπική αλυσίδα εφοδιασμού, χρησιμοποιώντας κατά το δυνατόν τοπικά αρωματικά βότανα και συνδέοντας την παραγωγή του ούζου με την τοπική γεωργία.
• Τουρισμός: Το Ούζο Σάμου λειτουργεί ως πολιτιστικός και γαστρονομικός πρεσβευτής του νησιού. Αποστακτήρια προσφέρουν ξεναγήσεις και γευσιγνωσίες, εντάσσοντας το προϊόν στις τουριστικές εμπειρίες και προωθώντας την εικόνα της Σάμου ως γαστρονομικού προορισμού.

Η Σάμος έχει μια μακρά ιστορία στην παραγωγή αλκοολούχων ποτών, η οποία ξεκινάει από την αρχαιότητα με το φημισμένο κρασί της. Η παραγωγή ούζου στο νησί, αν και πιο σύγχρονη από την οινοποιία, έχει βαθιές ρίζες στην τεχνική της απόσταξης που ήδη εφαρμοζόταν για την παραγωγή τοπικών αποσταγμάτων από στέμφυλα, γνωστά ως «σούμα».

Η σύγχρονη ιστορία του Ούζου Σάμου συνδέεται με τις πρώτες ποτοποιίες που ιδρύθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ίδρυση της πρώτης ποτοποιίας από την Ελένη Γιοκαρίνη το 1910, με το προϊόν να γίνεται γνωστό ως «Ούζο της χήρας». Αυτή η εξέλιξη σηματοδότησε τη μετάβαση από τη σπιτική παραγωγή (οικιακή οικονομία) σε μια οργανωμένη, βιοτεχνική δραστηριότητα, η οποία μετέφερε την οικογενειακή τεχνογνωσία από γενιά σε γενιά. Το σαμιώτικο ούζο, με τη φήμη του ως απαλό και αρωματικό, έγινε αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνικών και γαστρονομικών συνηθειών του νησιού.

Το Ούζο Σάμου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μεζεδοπωλείο και την «ουζοποσία», μια ιεροτελεστία κοινωνικής συναναστροφής.

• Η ώρα του Ούζου: Παραδοσιακά, το ούζο καταναλώνεται πριν το μεσημεριανό γεύμα ή το βραδινό, ως απεριτίφ που ανοίγει την όρεξη χάρη στην ανηθόλη (2.4). Στη Σάμο, όπως και σε όλο το Αιγαίο, η κατανάλωσή του γίνεται με ηρεμία, κάτω από τον ίσκιο των δέντρων ή δίπλα στη θάλασσα, συνήθως με την προσθήκη νερού και πάγου, που του δίνει το χαρακτηριστικό γαλάκτωμα (λόγω της καθίζησης των αιθέριων ελαίων).
• Ο Μεζές: Το σαμιώτικο ούζο συνοδεύεται πάντοτε από μεζέδες. Αυτό δεν είναι απλώς έθιμο, αλλά πρακτική ανάγκη, καθώς το αλκοόλ καταναλώνεται αργά και με τρόπο που ενισχύει την κοινωνική επαφή. Στη Σάμο, ο μεζές είναι συχνά συνδεδεμένος με τα θαλασσινά και τα αλίπαστα του Αιγαίου, όπως ο γαύρος, η σαρδέλα, ο ξιδάτος χταποδάκι, καθώς και με τοπικά αλλαντικά, ώριμα τυριά και παραδοσιακά ορεκτικά.