Θρούμπα Χίου

Η Θρούμπα Χίου, αναγνωρισμένη ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) από το 1996, αποτελεί μια ξεχωριστή επιτραπέζια ελιά της ποικιλίας "Θρούμπα" (ή "Θρουμποελιά"), η μοναδικότητα της οποίας πηγάζει από τον συνδυασμό της ποικιλίας με το ιδιαίτερο μικροκλίμα και έδαφος της Χίου. Χαρακτηρίζεται από το σκούρο μαύρο χρώμα και την ρυτιδωμένη (μαραμένη) εμφάνιση, αποτέλεσμα της φυσικής απώλειας υγρασίας και της αυτοαποπίκρανσης που συντελείται πάνω στο δέντρο. Αυτή η φυσική διαδικασία, κατά την οποία ο μύκητας $Phoma\ oleae$ διασπά την πικρή ελαιοευρωπεΐνη, προσδίδει στη Θρούμπα Χίου μια απαλή, ελαφρώς γλυκιά και ήπια αλμυρή γεύση, χωρίς την έντονη πικρίλα των ανεπεξέργαστων ελιών, ενώ το μέγεθός της κυμαίνεται περίπου στα 2,5 με 3,5 γραμμάρια ανά καρπό.

Η γεωγραφική περιοχή παραγωγής, μεταποίησης και επεξεργασίας της «Θρούμπας Χίου» ΠΟΠ είναι αυστηρά οριοθετημένη και περιλαμβάνει διάφορους δήμους και κοινότητες του νησιού της Χίου. Στις περιοχές αυτές επικρατεί ένα ιδιαίτερο μεσογειακό κλίμα, με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια, ευνοϊκό για την ωρίμανση και την αυτοαποπίκρανση του καρπού.

Το έδαφος των καλλιεργειών συμβάλλει καθοριστικά στη μοναδική ποιότητα. Συνήθως, είναι ασβεστολιθικό, μεσαίας σύστασης, πλούσιο σε άργιλο και οξείδια σιδήρου, στοιχεία που επηρεάζουν τη σύνθεση του καρπού και ενισχύουν την ανάπτυξη του μύκητα Phoma oleae, ο οποίος είναι απαραίτητος για τη φυσική αποπίκρανση. Οι ελαιώνες βρίσκονται σε συγκεκριμένες κοινότητες, όπως οι Γαϊάτου, Αμμάδων, Βέσσης, Βικίου, Βολισσού, Διευχών, Ελάτας, Θυμιανών, Κάμπου, Κεράμου, Κουρουνίων, Λαγκάδας, Λεπτοπόδων, Λιθίου, Μελανιούς, Μεστών, Νενητουρίων, Νεοχωρίου, Ολύμπων, Παρπαριάς, Πειραμάτος, Πισπιλούντας, Πιτυούς, Ποταμιάς, Πυργίου, Σιδηρούντας, Σπαρτούντας, Συκιάδας, Τρύπων, Φυτών και Χαλάνδρων, γεγονός που υπογραμμίζει τον τοπικό χαρακτήρα της παραγωγής.

Η παραγωγή της Θρούμπας Χίου ΠΟΠ βασίζεται σε παραδοσιακές καλλιεργητικές τεχνικές και μια φυσική διαδικασία επεξεργασίας που λαμβάνει χώρα αποκλειστικά εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής.

Καλλιεργητικές Τεχνικές

Οι καλλιεργητές της Χίου εφαρμόζουν ειδικές τεχνικές, προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις της ποικιλίας Θρούμπα και στις εδαφοκλιματικές συνθήκες:

• Λίπανση: Γίνεται με συγκεκριμένες ποσότητες αζώτου, φωσφόρου και καλίου, ανάλογα με τις ανάγκες του ελαιώνα.
• Εδαφοκλιματικές Συνθήκες: Η ήπια θερμοκρασία και η ξηρή ατμόσφαιρα κατά την ωρίμανση είναι κρίσιμες για τη φυσική αφυδάτωση και την αποπίκρανση του καρπού.
• Καταπολέμηση Εχθρών: Η καταπολέμηση του δακου (κύριος εχθρός της ελιάς) γίνεται κυρίως με βιολογικές μεθόδους ή με δολωματικούς ψεκασμούς από το έδαφος, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΠΟΠ, με στόχο την ελαχιστοποίηση των χημικών παρεμβάσεων.

Συγκομιδή & Φυσική Αποπίκρανση

Η πλέον καθοριστική φάση είναι η συλλογή του καρπού, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φυσική διαδικασία ωρίμανσης:

1. Πλήρης Ωρίμανση και Φυσική Πτώση: Οι ελιές συλλέγονται όταν έχουν φτάσει στο στάδιο της πλήρους ωρίμανσης, αποκτώντας το σκούρο μαύρο χρώμα και τη χαρακτηριστική απαλή, ελαφρώς γλυκιά γεύση.
2. Αυτοαποπίκρανση: Σε αυτό το στάδιο, ο καρπός έχει ήδη υποστεί τη διαδικασία της αυτοαποπίκρανσης πάνω στο δέντρο. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στον φυσικό μύκητα Phoma oleae που ενυπάρχει στην ποικιλία και στις συνθήκες, ο οποίος διασπά τη φαινολική ένωση ελαιοευρωπεΐνη (που είναι υπεύθυνη για την πικρή γεύση), χωρίς να απαιτείται η χρήση άλμης ή χημικών.
3. Συλλογή: Η συγκομιδή γίνεται με τη χρήση διχτυών (ελαιόπανα) που τοποθετούνται στο έδαφος για να συλλέξουν τους καρπούς που πέφτουν φυσικά από το δέντρο λόγω της πλήρους ωρίμανσης και της μερικής αφυδάτωσης. Η συλλογή γίνεται κάθε 3-5 ημέρες για να εξασφαλιστεί η ποιότητα.
4. Μεταφορά: Ο ελαιόκαρπος πρέπει να είναι υγιής και η μεταφορά του γίνεται άμεσα σε πλαστικά τελάρα ή σάκους βάρους 5 έως 10 κιλών, ώστε να διασφαλίζεται η διατήρηση της ποιότητας και να αποφεύγεται η ζημιά.

Επεξεργασία Μετά τη Συγκομιδή

Μετά τη συγκομιδή, η επεξεργασία είναι ελάχιστη και αποσκοπεί κυρίως στη συντήρηση και την ανάδειξη της φυσικής αποπικραμένης γεύσης. Η Θρούμπα Χίου παραδοσιακά συντηρείται ξηρή ή ελαφρά σε λάδι ή λίγη άλμη, διατηρώντας τη ρυτιδωμένη της υφή.

Η παραγωγή της Θρούμπας Χίου ΠΟΠ έχει έναν πολυδιάστατο αντίκτυπο στην τοπική οικονομία και το περιβάλλον της Χίου. Ο ελαιώνας της Θρούμπας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αγροτικού τοπίου, ενισχύοντας την βιοποικιλότητα και προστατεύοντας το έδαφος από τη διάβρωση. Ο οικονομικός αντίκτυπος είναι σημαντικός, καθώς η αναγνώριση ως ΠΟΠ εξασφαλίζει προστιθέμενη αξία στο προϊόν, ενισχύοντας το εισόδημα των ελαιοπαραγωγών σε συγκεκριμένες κοινότητες του νησιού και προωθώντας τη διατήρηση των παραδοσιακών καλλιεργητικών πρακτικών. Η ύπαρξη ενός αναγνωρισμένου ΠΟΠ προϊόντος λειτουργεί και ως πρεσβευτής της Χίου στις διεθνείς αγορές, προβάλλοντας την αγροτική ταυτότητα του νησιού πέρα από τη γνωστή μαστίχα, συμβάλλοντας στον αγροτουρισμό και την ενίσχυση της τοπικής γαστρονομίας.

Η ελαιοκαλλιέργεια στη Χίο έχει βαθιές ρίζες, με το νησί να αποτελεί, όπως και άλλα νησιά του Αιγαίου, μια από τις κοιτίδες της παγκόσμιας ελαιοκομίας. Η ποικιλία Θρούμπα είναι παραδοσιακά συνδεδεμένη με την αγροτική ζωή της Χίου και, σε αντίθεση με άλλα προϊόντα όπως η μαστίχα, η Θρούμπα καλλιεργείται σε ένα ευρύ φάσμα κοινοτήτων, κυρίως στα βόρεια και δυτικά του νησιού. Η καλλιέργεια και η επεξεργασία της Θρούμπας αποτελούν μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των κατοίκων, καθώς η φυσική συλλογή του καρπού από το έδαφος και η αυτοαποπίκρανση είναι μέθοδοι που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, σηματοδοτώντας τη σύνδεση του ανθρώπου με τον κύκλο της φύσης και το ιδιαίτερο μικροκλίμα του νησιού. Η παρουσία του καρπού και του λαδιού της ελιάς ήταν πάντα θεμελιώδης στη διατροφή και την οικονομία του νησιού, παρά την κυριαρχία της μαστίχας.

Η συγκομιδή της ελιάς, αν και λιγότερο εθιμική σε σχέση με τη μαστίχα, αποτελούσε ανέκαθεν μια σημαντική αγροτική δραστηριότητα. Στα χωριά της Χίου, η περίοδος συγκομιδής της Θρούμπας, που λαμβάνει χώρα όταν ο καρπός πέφτει φυσικά (συνήθως από τον Νοέμβριο και μετά), συνδέεται με κοινωνική εργασία (αλληλεγγύη μεταξύ γειτόνων και συγγενών για το μάζεμα) και τη χρήση παραδοσιακών εργαλείων και τεχνικών, όπως τα χειροποίητα δίχτυα για τη συλλογή. Μετά τη συγκομιδή, η διαλογή των ρυτιδωμένων καρπών για την τελική επεξεργασία και συντήρηση σε λάδι ή ελαφριά άλμη αποτελεί επίσης μια παραδοσιακή οικιακή πρακτική. Η Θρούμπα, ως καρπός που διατηρείται για όλη τη χρονιά, συμβολίζει την πληρότητα και την ευλογία της φύσης.