Μπουρέκια κολοκύθας

Τα Σαμιώτικα Μπουρέκια Κολοκύθας είναι γνωστά και ως Κολοκυθοπιτάκια ή σε ορισμένες περιοχές της Σάμου όπως στα Κουμέικα, «Πτάκια». Η βασική τους μοναδικότητα έγκειται στην γλυκάλμυρη γέμιση και διαφοροποιείται από τις αμιγώς γλυκές ή αμιγώς αλμυρές πίτες. Η γέμιση περιλαμβάνει την τοπική κιτρινοκόκκινη κολοκύθα, η οποία ψήνεται ή βράζεται και στραγγίζεται, κρεμμύδια (τσιγαρισμένα), τυρί (φέτα, κεφαλοτύρι ή μυζήθρα), αυγά, και αρωματίζεται με κανέλα και μπαχάρι, καθώς και λίγη ζάχαρη. Αυτός ο συνδυασμός, όπου η γλυκιά κολοκύθα "σβήνει" την αλμύρα του τυριού, είναι χαρακτηριστικός της σαμιώτικης γαστρονομίας, η οποία δέχτηκε ισχυρές επιρροές από τη Μικρά Ασία. Όσον αφορά τη μορφή τους, παραδοσιακά τυλίγονται σε σχήμα σαλιγκαριού ή σε κυλινδρικά μπαστουνάκια (μπουρεκάκια) από χειροποίητο φύλλο. 

Τα Μπουρέκια Κολοκύθας συνδέονται άρρηκτα με το νησί της Σάμου η οποία φημίζεται για την ευφορία του εδάφους της και τον πλούτο των αγροτικών της προϊόντων, μεταξύ των οποίων η γλυκιά κίτρινη κολοκύθα (ή λύρα). Το εύκρατο μεσογειακό κλίμα και η πλούσια βλάστηση του νησιού ευνοούν την καλλιέργεια αυτού του λαχανικού, το οποίο αποτελούσε παραδοσιακά μια φθηνή και θρεπτική πρώτη ύλη, ιδιαίτερα τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες.

Η παραγωγή των Σαμιώτικων Μπουρεκιών είναι μια διαδικασία που βασίζεται στην παραδοσιακή χειροποίητη τεχνική της παρασκευής πίτας.

1. Προετοιμασία της Κολοκύθας (Γέμιση): Η κίτρινη κολοκύθα (λύρα) καθαρίζεται, τεμαχίζεται και συνήθως ψήνεται στον φούρνο ή βράζεται μέχρι να μαλακώσει. Το κρίσιμο βήμα είναι το καλό στράγγισμα και στύψιμο της κολοκύθας (ακόμη και για 6 ώρες), ώστε να απομακρυνθούν όλα τα υγρά, διασφαλίζοντας ότι η γέμιση δεν θα νερουλιάσει το φύλλο. Στη συνέχεια, αναμειγνύεται με τα τσιγαρισμένα κρεμμύδια (και ενίοτε πράσα/καρότα), τα τριμμένα τυριά (φέτα και κεφαλοτύρι/κεφαλογραβιέρα), τα αυγά, και τα μπαχαρικά (κανέλα, μπαχάρι) και λίγη ζάχαρη, δημιουργώντας τη χαρακτηριστική γλυκάλμυρη μάζα.
2. Παρασκευή και άνοιγμα φύλλου (ζύμη): Η ζύμη παρασκευάζεται παραδοσιακά με σκληρό αλεύρι, νερό, ελαιόλαδο, ξύδι, αλάτι και ζάχαρη. Το ξύδι και το λάδι βοηθούν να γίνει το φύλλο πιο τραγανό. Η ζύμη ζυμώνεται και αφήνεται να ξεκουραστεί (περίπου 1 ώρα) πριν ανοιχτεί σε λεπτό φύλλο με τον πλάστη ή σε πιο σύγχρονες τεχνικές, με μηχανή ζυμαρικών.
3. Τύλιγμα: Το λεπτό φύλλο κόβεται σε μακρόστενες λωρίδες (πλάτους 4-7 εκ.). Η γέμιση απλώνεται κατά μήκος της λωρίδας, η οποία τυλίγεται σε στενό ρολό και στη συνέχεια στρίβεται σε κυλινδρικό σχήμα ή σε σχήμα σαλιγκαριού (κουλουριαστό).

Ψήσιμο/Τηγάνισμα: Τα μπουρέκια τοποθετούνται σε λαδωμένο ταψί, αλείφονται με λάδι ή χτυπημένο αυγό και ψήνονται σε προθερμασμένο φούρνο (στους 180∘C - 200∘C) μέχρι να ροδίσουν. Μια εξίσου παραδοσιακή μέθοδος, ειδικά για τα μικρότερα μπουρεκάκια, είναι το τηγάνισμα σε καυτό ελαιόλαδο.

Τα μπουρέκια κολοκύθας έχουν διπλό αντίκτυπο στη Σάμο, στον αγροτικό και πολιτισμικό/ τουριστικό τομέα. Η παραγωγή τους ενισχύει την τοπική καλλιέργεια της κίτρινης κολοκύθας και τη χρήση ντόπιων τυριών και ελαιολάδου, στηρίζοντας την πρωτογενή παραγωγή του νησιού. Πολιτισμικά, το έδεσμα διατηρεί ζωντανή την παραδοσιακή σαμιώτικη κουζίνα, η οποία έχει δεχθεί μικρασιατικές επιρροές, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό δείγμα της. Για τον τουρισμό, τα μπουρέκια λειτουργούν ως γαστρονομική «ταυτότητα», προσφέροντας στους επισκέπτες μια αυθεντική και ξεχωριστή γεύση του τόπου, ιδιαίτερα δημοφιλή στα παραδοσιακά εστιατόρια και τα καφενεία.

Η παράδοση των μπουρεκιών, ως μικρές πίτες ή πιτάκια, είναι διαδεδομένη σε όλο τον ελλαδικό χώρο και στα Βαλκάνια, φέροντας συχνά επιρροές από την οθωμανική και μικρασιατική κουζίνα. Στη Σάμο, η συνταγή των μπουρεκιών με γλυκιά κολοκύθα και τυρί εντάσσεται στην πλούσια γαστρονομική κληρονομιά του νησιού, η οποία διαμορφώθηκε από τη γεωγραφική του θέση κοντά στα μικρασιατικά παράλια και τη ανάμιξη πληθυσμών.

Τα Σαμιώτικα Μπουρέκια συνδέονται παραδοσιακά με τη νηστεία και τις γιορτινές περιόδους. Συγκεκριμένα, συνηθίζεται να ετοιμάζονται από την αρχή του Τριωδίου και μέχρι την Καθαρά Δευτέρα, προσφέροντας ένα γευστικό έδεσμα στους πιστούς, καθώς ανάλογα με τα υλικά, μπορούσε να προσαρμοστεί στις διατροφικές απαιτήσεις της νηστείας. Ωστόσο, η συνταγή πλέον παρασκευάζεται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ιδιαίτερα τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, όταν η κολοκύθα είναι στην εποχή της. Αποτελούν επίσης ένα κέρασμα σε τοπικές γιορτές, πανηγύρια και οικογενειακές συγκεντρώσεις, προσφερόμενα συχνά στο τέλος του γεύματος ως επιδόρπιο, πασπαλισμένα με ντόπιο μέλι.